กัญชา (Cannabis): ข้อมูลที่ควรรู้

บทนำ

กัญชา หรือ Cannabis เป็นพืชที่มีประวัติการใช้งานยาวนานหลายพันปี ทั้งด้านการแพทย์ ใช้เป็นเส้นใย รวมทั้งสันทนาการ ปัจจุบันกระแสการใช้กัญชาในเชิงการแพทย์และสันทนาการได้รับความสนใจทั่วโลก รวมถึงในประเทศไทยที่ได้มีการผ่อนปรนกฎหมายเกี่ยวกับกัญชาในบางส่วน บทความนี้จะให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์และเข้าใจง่ายเกี่ยวกับกัญชา จุดเด่น ประโยชน์ อันตราย รวมถึงสถานะกฎหมายในประเทศไทย

กัญชาคืออะไร?

กัญชา (Cannabis sativa, Cannabis indica, และ Cannabis ruderalis) เป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่ง มีสารสำคัญหลักอยู่ 2 ชนิด คือ

เดลต้า-9-เตตราไฮโดรแคนนาบินอล (THC) มีฤทธิ์ต่อจิตและประสาท ทำให้รู้สึก "เมา"
แคนนาบิไดออล (CBD) ไม่มีฤทธิ์เมา แต่มีประโยชน์ทางการแพทย์หลากหลาย

ตารางเปรียบเทียบ THC และ CBD

สารออกฤทธิ์	คุณสมบัติ	ฤทธิ์ต่อจิตประสาท	ประโยชน์ทางการแพทย์
THC	เคมีธรรมชาติในกัญชา	มี	บรรเทาอาการปวด, ช่วยให้นอนหลับ, เพิ่มความอยากอาหาร ฯลฯ
CBD	เคมีธรรมชาติในกัญชา	ไม่มี	ลดอาการชัก, ต้านการอักเสบ, ลดอาการวิตกกังวล ฯลฯ

ประวัติศาสตร์การใช้กัญชา

กัญชาเป็นสมุนไพรที่มนุษย์นำมาใช้ตั้งแต่ยุคโบราณ ประมาณ 2,700 ปีก่อนคริสตกาล ในประเทศจีนโบราณใช้รักษาโรคต่างๆ และแพร่หลายมายังอินเดีย, ตะวันออกกลาง, แอฟริกา และในที่สุดถึงยุโรปและอเมริกา

ในประเทศไทย กัญชาถูกใช้ในตำรายาไทยหลายขนาน เช่น รักษาไข้ บรรเทาอาการปวด หรือใช้เป็นยาแก้ลม

ประโยชน์ทางการแพทย์ของกัญชา

องค์การอนามัยโลกและงานวิจัยที่น่าเชื่อถือชี้ให้เห็นว่ากัญชามีประโยชน์ทางการแพทย์ ดังนี้

ประโยชน์หลัก

บรรเทาอาการปวด: โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น มะเร็ง โรคปลายประสาทอักเสบ
ใช้ในโรคลมชักยากต่อการรักษา: โดยเฉพาะในเด็ก เช่น Dravet syndrome, Lennox-Gastaut syndrome
ช่วยคลายคลื่นไส้ อาเจียนจากเคมีบำบัด
กระตุ้นความอยากอาหารในผู้ป่วยโรคเอดส์ หรือมะเร็ง
ลดอาการวิตกกังวล อาการนอนไม่หลับ

ตารางตัวอย่างโรคที่อาจใช้กัญชาในการรักษา

กลุ่มอาการ/โรค	ประโยชน์ของกัญชา	สารสำคัญที่ใช้
อาการปวดเรื้อรัง	บรรเทาอาการปวด, ผ่อนคลายกล้ามเนื้อ	THC, CBD
โรคลมชักรุนแรง	ลดความถี่ของการชัก	CBD
อาการคลื่นไส้จากเคมีบำบัด	ลดคลื่นไส้และอาเจียน	THC, CBD
เบื่ออาหารจากโรคเรื้อรัง	กระตุ้นความอยากอาหาร	THC

อันตรายหรือผลข้างเคียงจากการใช้กัญชา

แม้ว่ากัญชาจะมีประโยชน์ทางการแพทย์ แต่อาจเกิดผลข้างเคียงได้

ผลข้างเคียงทั่วไป

วิงเวียน, ปากแห้ง, กระหายน้ำ
ใจสั่น, ความดันโลหิตต่ำ
เสียสมาธิ, ความจำสั้น

อันตรายในระยะยาวหรือการใช้มากเกิน

เสี่ยงต่ออาการจิตหลอน
เสี่ยงต่อภาวะติดยา
มีผลกระทบต่อสมองโดยเฉพาะในวัยรุ่น

ข้อควรระวัง

กัญชาไม่เหมาะกับเด็กและเยาวชน สตรีมีครรภ์ ผู้ป่วยจิตเภท หรือลมชักบางกลุ่ม

สถานะกฎหมายกัญชาในประเทศไทย

ภายใต้พระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ พ.ศ. 2564 ได้ปรับเปลี่ยนสถานะกัญชาดังนี้

สรุปตามสถานะปัจจุบัน (ข้อมูลถึงปี 2567)

กัญชาและกัญชง (ยกเว้น “ช่อดอก” และสารสกัดที่มี THC เกินกำหนด) ไม่ถือเป็นยาเสพติดให้โทษ
การใช้เพื่อการแพทย์โดยได้รับอนุญาตสามารถทำได้ เฉพาะในสถานพยาบาลที่ได้รับใบอนุญาต
การปลูกเพื่อใช้ในครัวเรือนต้องแจ้งกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
การนำเข้าผลิตภัณฑ์กัญชาโดยไม่มีใบอนุญาตยังผิดกฎหมาย

ตารางสรุปกฎหมายกัญชาในไทย (อัปเดตปี 2567)

รายการ	สถานะ
การปลูก/ครอบครอง	ได้ (ต้องแจ้งหน่วยงานที่กำหนด)
ใช้เพื่อสันทนาการ	ยังไม่ถูกต้องตามกฎหมาย
ใช้เพื่อการแพทย์	ได้ (ภายใต้การดูแลของแพทย์)
นำเข้า-ส่งออก	ไม่อนุญาต
ใช้/ขายอาหารเครื่องดื่มกัญชา	ได้ (THC ต้องน้อยกว่า 0.2% w/w)

พันธุ์กัญชาที่พบได้บ่อย

Cannabis sativa: พบในเขตร้อน มักให้ฤทธิ์กระตุ้น อารมณ์สดชื่น
Cannabis indica: ให้ฤทธิ์ผ่อนคลาย นิยมใช้ในทางการแพทย์
Cannabis ruderalis: มักใช้ข้ามสายพันธุ์กับชนิดอื่น

ตารางเปรียบเทียบพันธุ์กัญชา

สายพันธุ์	ลักษณะเด่น	ประโยชน์หลัก
Cannabis sativa	ลำต้นสูง ใบเรียวยาว	ฤทธิ์กระตุ้น บำบัดอาการซึมเศร้า
Cannabis indica	พุ่มเตี้ย ใบกว้าง	ฤทธิ์ผ่อนคลาย บรรเทาอาการปวด
Cannabis ruderalis	ขนาดเล็ก, โตง่าย	ใช้ปรับปรุงพันธุกรรมต้นแม่

สารประกอบสำคัญอื่นในกัญชา

นอกจาก THC และ CBD ยังมีสาร "แคนนาบินอยด์" (Cannabinoids) อื่นๆ กว่า 100 ชนิด เช่น:

CBN (Cannabinol): มีฤทธิ์ช่วยให้นอนหลับ
CBG (Cannabigerol): มีคุณสมบัติต้านแบคทีเรีย
CBC (Cannabichromene): คาดว่ามีฤทธิ์ต้านการอักเสบ

รูปแบบผลิตภัณฑ์กัญชาในตลาด

รูปแบบผลิตภัณฑ์	วิธีใช้	จุดเด่น
น้ำมันกัญชา (CBD oil)	หยดใต้ลิ้น	ควบคุมปริมาณใช้ได้แม่นยำ
อาหาร/เครื่องดื่ม	รับประทาน	สะดวก, มีรสชาติ
ยาทา	ทาผิวหนัง	ใช้บรรเทาอาการปวดเฉพาะที่
พ่นสูบ	สูบผ่านบุหรี่/สูบไอ	ออกฤทธิ์รวดเร็ว, สามารถปรับขนาดใช้ได้

สรุป

แม้กัญชาจะมีทั้งประโยชน์และโทษ แต่หากใช้โดยถูกวิธี ภายใต้การควบคุมของแพทย์ หรือกฎหมาย สามารถนำมาประยุกต์เพื่อรักษาโรค บรรเทาอาการ และเพิ่มคุณภาพชีวิตผู้ป่วยได้ อย่างไรก็ดี การใช้กัญชาควรศึกษาข้อมูลอย่างรอบด้านและใช้ด้วยความระมัดระวังตามคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ

หมายเหตุ: ข้อมูลนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้ความรู้เท่านั้น ไม่ใช่คำแนะนำทางการแพทย์ ทั้งนี้ควรปรึกษาแพทย์ก่อนนำกัญชามาใช้ในทางการแพทย์ทุกกรณี