ถ้ามีเวลาเป็นนายกรัฐมนตรีได้เพียง 24 ชั่วโมง สิ่งแรกที่ผมจะทำคือ “ประกาศพระราชกฤษฎีกาข้อมูลเปิดและความโปร่งใส (Open Data & Transparency Executive Order)” แล้วลงนามทันทีในวันเดียวจบ เหตุผลและรายละเอียดมีดังนี้
ทำไมต้องเริ่มที่ความโปร่งใส
• ปัญหาใหญ่สุดของระบบราชการไทยคือคอร์รัปชันและการตัดสินใจบนข้อมูลที่ประชาชนเข้าไม่ถึง
• ถ้าเปิดข้อมูลแบบเรียลไทม์และบังคับให้ทุกหน่วยเผยแพร่สัญญาจัดซื้อ-จัดจ้าง งบประมาณ รายงานประชุม และตัวชี้วัดผลงาน จะเป็น “รากฐาน” ให้การปฏิรูปด้านอื่น ๆ เกิดง่ายขึ้นในอนาคต แม้นายกฯ คนต่อไปจะมาเปลี่ยนก็ยากจะย้อนกลับกลไกในคำสั่งฉบับเดียว
• กำหนดกรอบเวลา 180 วัน: ทุกหน่วยงานต้องอัปโหลดข้อมูลเป็นไฟล์มาตรฐาน (CSV/JSON) บน data.go.th และต้องต่อ API ได้ ตรวจสอบเวอร์ชันย้อนหลังได้
• ผูกขั้นตอนเบิกจ่ายงบปีถัดไปกับการเปิดข้อมูล: หากหน่วยงานไม่ทำ จะถูก “แขวนงบ” 10 % ทันที
• รวมระบบ e-Procurement เข้ากับฐานข้อมูลกลาง: สัญญา TOR ราคากลาง รายชื่อผู้เสนอราคา และผลการประมูลต้องออนไลน์ภายใน 24 ชม. หลังกดอนุมัติ
• สั่งตั้ง “ศูนย์พี่เลี้ยงข้อมูล” (Data Stewardship Center) ใต้สำนักนายกฯ ทำงานคู่กับ DGA ให้คำปรึกษาเรื่องมาตรฐานข้อมูลและความปลอดภัย
• แกะตราประทับ “ลับ” ที่ไม่จำเป็น: ใช้มาตรฐาน OECD—ข้อมูลใดไม่กระทบความมั่นคงหรือสิทธิส่วนบุคคล ต้องเปิดเป็นค่าเริ่มต้น (open-by-default)
• เพิ่มช่องทางร้องเรียนออนไลน์แบบไม่ระบุตัวตน (whistle-blower) ผูกกับคดีอาญาทุจริตสิ่งที่ทำได้จริงภายในหนึ่งวัน
• เซ็น EO + นัดประชุม ครม. สมัยพิเศษตอนเช้า ลงมติเห็นชอบ
• มอบหมาย DGA เตรียมคู่มือมาตรฐานข้อมูล 1 หน้าให้แต่ละกระทรวงภายใน 7 วัน
• แถลงสดผ่านทุกแพลตฟอร์มออนไลน์ช่วงเย็น แจ้งเหตุผล เป้า และเส้นตาย ขณะเดียวกันสร้างแรงกดดันทางสังคมให้ติดตามผลลัพธ์ที่คาดหวังหลังครบ 180 วัน
• นักข่าว นักวิจัย ภาคธุรกิจ และประชาชนเข้าถึงข้อมูลรัฐกว่า 80 % ได้ฟรีและง่าย
• ค่าใช้จ่ายจัดซื้อจัดจ้างลดลงเพราะการแข่งขันโปร่งใสขึ้น
• ดัชนีคอร์รัปชัน (CPI) ดีขึ้น, ความเชื่อมั่นลงทุนสูงขึ้น, ภาษีรั่วไหลลดลง
• ภาคประชาชนมี “อาวุธข้อมูล” ไปผลักดันนโยบาย เช่น งบโรงเรียน-รพ.ชนบท หรือจัดการปัญหาฝุ่น PM2.5 ได้ตรงจุด
สรุปสั้น ๆ: ถ้ามีแค่ 1 วัน ผมจะใช้เวลานั้นกดปุ่ม “เปิดไฟ” ให้รัฐบาลทั้งหมด การเปิดข้อมูลอย่างเป็นระบบคือก้อนโดมิโนก้อนแรกที่ทำให้โดมิโนการปฏิรูปล้มต่อเนื่องไปได้ แม้นายกฯ ต่อไปจะไม่อยากสานต่อ ก็ยากจะปิดไฟกลับไปมืดเหมือนเดิม.