ภาพรวม

รัฐประหารในประเทศไทยหมายถึงการเข้ายึดอำนาจทางการเมืองโดยกลุ่มบุคคลหรือคณะบุคคล ซึ่งมักประกอบด้วยทหารหรือกองกำลังความมั่นคง โดยอาศัยกำลังทหารในการโค่นล้มรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งหรือรัฐบาลเฉพาะกิจ การรัฐประหารได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของภูมิทัศน์การเมืองไทยตั้งแต่ช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เป็นต้นมา

ประวัติศาสตร์

ประเทศไทยมีประสบการณ์การรัฐประหารหลักหลายครั้งนับตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นประชาธิปไตยในปี พ.ศ. 2475 จนถึงปัจจุบัน ประเทศไทยมีรัฐประหารสำเร็จมากกว่า 13 ครั้ง และความพยายามที่ล้มเหลวอีกหลายครั้ง เหตุผลหลักที่ถูกอ้างมากที่สุดในการรัฐประหารได้แก่ การแก้ไขปัญหาความไม่สงบทางการเมือง การทุจริต หรือการปกครองที่ไม่มีเสถียรภาพ

กระบวนการและลักษณะ

การรัฐประหารมักเริ่มจากการประกาศยึดอำนาจ การประกาศกฎอัยการศึก หรือการใช้กำลังทหารยึดสถานที่สำคัญ เช่น ทำเนียบรัฐบาล สถานีวิทยุ และโทรทัศน์ หลังจากนั้นจะมีการตั้งคณะบริหารชั่วคราว เช่น คณะปฏิวัติ หรือคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ ควบคุมอำนาจนิติบัญญัติและบริหาร พร้อมทั้งระงับบางสิทธิและเสรีภาพของประชาชนชั่วคราว

ผลกระทบ

รัฐประหารมักส่งผลให้รัฐธรรมนูญฉบับเดิมถูกยกเลิก มีการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่หรือใช้รัฐธรรมนูญชั่วคราว รวมถึงกระบวนการสรรหาและแต่งตั้งนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีที่ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง นอกจากนี้ การรัฐประหารยังส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ ภาพลักษณ์ของประเทศในระดับนานาชาติ และเสถียรภาพทางการเมืองในระยะยาว

ความสำคัญในภูมิทัศน์การเมืองไทย

การรัฐประหารสะท้อนถึงความท้าทายในการพัฒนาระบอบประชาธิปไตยไทย ปัญหาโครงสร้างอำนาจระหว่างประชาชน กองทัพ และสถาบันหลักทางการเมืองถือเป็นปัจจัยร่วมที่มีบทบาทสำคัญในการเกิดรัฐประหารซ้ำ ๆ ทำให้การเมืองไทยตกอยู่ในวังวนของการสลับกันระหว่างระบอบรัฐประหารและประชาธิปไตย