แม่เลี้ยงเดี่ยว: บทบาท ความท้าทาย และแนวทางสู่ความสำเร็จ

“แม่เลี้ยงเดี่ยว” (Single Mother) คือผู้หญิงที่ต้องเลี้ยงดูลูกเพียงลำพังโดยไม่มีคู่ครองอยู่ข้างกาย ไม่ว่าด้วยเหตุผลการหย่าร้าง คู่สมรสเสียชีวิต หรือเหตุผลอื่น ๆ บทบาทของแม่เลี้ยงเดี่ยวในสังคมไทยจึงมีความสำคัญและเป็นที่ยอมรับมากขึ้นเรื่อย ๆ อย่างไรก็ตาม แม่เลี้ยงเดี่ยวต้องเผชิญกับความท้าทายหลายด้านพร้อมกัน ทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และจิตใจ

1. สถานการณ์แม่เลี้ยงเดี่ยวในประเทศไทย

สังคมไทยมีจำนวนแม่เลี้ยงเดี่ยวเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง สาเหตุหลักมาจากการหย่าร้าง การเสียชีวิตของคู่สมรส หรือการตั้งครรภ์โดยไม่ได้แต่งงาน ข้อมูลเบื้องต้นจากกรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว พบว่าแม่เลี้ยงเดี่ยวในไทยมีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี

ปี	ประมาณการจำนวนแม่เลี้ยงเดี่ยว (คน)
2561	850,000
2562	880,000
2563	910,000
2564	940,000
2565	970,000

2. ความหมายและประเภทของแม่เลี้ยงเดี่ยว

2.1 ความหมายของแม่เลี้ยงเดี่ยว

แม่เลี้ยงเดี่ยว หมายถึง หญิงที่เลี้ยงดูลูกโดยไม่มีคู่ชีวิตมาร่วมรับผิดชอบ ซึ่งอาจเกิดจากการหย่าร้าง สูญเสียสามี หรือไม่ได้ทำการสมรส

2.2 ประเภทของแม่เลี้ยงเดี่ยว

ประเภท	ลักษณะ
อุปการะโดยสมัครใจ	เลือกที่จะเลี้ยงลูกคนเดียวอย่างตั้งใจ
ถูกบังคับโดยสถานการณ์	สูญเสียคู่สมรสหรือถูกทอดทิ้ง
ตั้งครรภ์โดยไม่ได้แต่งงาน	ไม่มีความสัมพันธ์แบบสมรสกับบิดาของบุตร

3. ความท้าทายที่แม่เลี้ยงเดี่ยวต้องเผชิญ

3.1 ด้านเศรษฐกิจ

แม่เลี้ยงเดี่ยวต้องรับภาระค่าใช้จ่ายของทั้งครอบครัว
มีโอกาสเข้าถึงอาชีพและรายได้ที่มั่นคงน้อยกว่า
อาจขาดทรัพยากรในการเลี้ยงดูบุตรอย่างเพียงพอ

รายการค่าใช้จ่าย	เปรียบเทียบครอบครัวทั่วไปและแม่เลี้ยงเดี่ยว
ค่าครองชีพ	สูงกว่า (ในสัดส่วนต่อรายได้)
ค่าเลี้ยงดูบุตร	ภาระหนักมากขึ้น (เพียงคนเดียว)
รายได้รวม	มักน้อยกว่า

3.2 ด้านสังคม

เผชิญกับอคติและการตีตราจากสังคม
อาจรู้สึกโดดเดี่ยวหรือไม่มีที่พึ่ง
การเข้าถึงสิทธิและสวัสดิการบางอย่างยังมีข้อจำกัด

3.3 ด้านจิตใจและอารมณ์

ความเครียดจากภาระหน้าที่และอนาคตของลูก
ขาดเวลาส่วนตัวและการพักผ่อน
อาจเผชิญภาวะซึมเศร้า วิตกกังวล หรือลดคุณค่าในตนเอง

4. บทบาทสำคัญของแม่เลี้ยงเดี่ยว

เป็นทั้งพ่อและแม่ในเวลาเดียวกัน จัดสรรเวลา ดูแลทั้งสุขภาพ กิจกรรมการเรียน และอารมณ์ลูก
เป็นผู้นำในการตัดสินใจ ทุกเรื่องในบ้าน ทั้งการเงิน การเลี้ยงดูบุตร และการจัดการปัญหา
เป็นแบบอย่างให้ลูก สอนให้ลูกเข้มแข็ง มีวินัย และดูแลตนเองได้

5. แนวทางการเสริมพลังแม่เลี้ยงเดี่ยว

5.1 การจัดการทางการเงิน

วางแผนเก็บออมและลงทุน
เข้าถึงแหล่งรายได้ใหม่ ๆ เช่น ขายของออนไลน์ ทำงานฟรีแลนซ์

5.2 การเสริมสร้างเครือข่ายความช่วยเหลือ

เข้าร่วมกลุ่มแม่เลี้ยงเดี่ยวในสังคมออนไลน์
ขอรับคำปรึกษาหรือความช่วยเหลือจากญาติ เพื่อน หรือองค์กรไม่แสวงหากำไร

5.3 ดูแลสุขภาพจิต

หาเวลาให้ตนเองอย่างน้อยวันละ 15-30 นาที
ปรึกษานักจิตวิทยาหรือกลุ่มให้คำปรึกษาเมื่อตึงเครียด

5.4 เข้าถึงสวัสดิการและสิทธิ์จากรัฐ

สิทธิและสวัสดิการที่แม่เลี้ยงเดี่ยวควรทราบ
เงินสงเคราะห์เด็กแรกเกิด
เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุ (หากบิดามารดาอายุมาก)
โครงการฝึกอาชีพและการจ้างงานจากรัฐ
สิทธิในการเข้าถึงทุนการศึกษาให้ลูก

6. ตัวอย่างเรื่องราวความสำเร็จของแม่เลี้ยงเดี่ยว

มีหญิงไทยจำนวนมากที่ประสบความสำเร็จในบทบาทแม่เลี้ยงเดี่ยว อาทิ นักธุรกิจ ศิลปิน ผู้บริหาร หรือแม้แต่พนักงานบริษัททั่วไป เช่น คุณสมศรี เลี้ยงดูลูกจนเรียนจบมหาวิทยาลัยด้วยการทำงานหนักถึง 2-3 อาชีพ ใช้เวลาว่างหาองค์ความรู้ใหม่ ๆ ให้ลูก

7. บริการและกลุ่มสนับสนุนแม่เลี้ยงเดี่ยวในไทย

สายด่วน 1300 เพื่อปรึกษาและขอความช่วยเหลือจากกรมกิจการสตรี ฯ
เพจ/กลุ่มในเฟซบุ๊ก เช่น “Single Mom Thailand”, “กำลังใจแม่เลี้ยงเดี่ยว”
มูลนิธิเพื่อหญิง ให้คำแนะนำและความช่วยเหลือทางกฎหมาย

สรุป

แม่เลี้ยงเดี่ยวเป็นกลุ่มคนสำคัญที่ต้องเผชิญกับอุปสรรคทุกด้าน แต่ด้วยพลังใจและความเข้มแข็งของผู้หญิง แม่เลี้ยงเดี่ยวจำนวนมากสามารถประคับประคองครอบครัวและสร้างแรงบันดาลใจให้สังคม ยิ่งหากได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐและเอกชนก็จะช่วยลดอุปสรรคและสร้างโอกาสที่ดีให้กับแม่เลี้ยงเดี่ยวยิ่งขึ้นในอนาคต

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

กรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว
สำนักงานสถิติแห่งชาติ
มูลนิธิเพื่อหญิง